عمرو بن عبدالله بن کعب معروف به اَبوثُمامه صائِدی از شهیدان کربلا و از اصحاب امام علی(ع) که در همه جنگ‌های دوران حکومت آن حضرت شرکت کرد.
او در قیام مسلم بن عقیل فرماندهی قبیله‌های تمیم و هَمْدان را بر عهده داشت و پس از شهادت مسلم، در مسیر راه به امام حسین(ع) پیوست و روز عاشورا در کربلا به شهادت رسید.
ابوثمامه روز عاشورا وقت نماز ظهر را به امام حسین(ع) اطلاع داد و به همین دلیل حضرت او را دعا کرد.
نسب و نام
بیشتر منابع، نام ابوثمامه را عمرو نقل کرده‌اند؛ اما برخی منابع نامهای دیگری برای او نوشته‌اند و در ذکر برخی دیگر از مشخصات او با هم اختلاف دارند که گویا پاره‌ای از این اختلاف‌ها، معلول اشتباه کاتبان است از جمله کنیه او را ابوثمامه و نامش را زیاد و عمر و نسبت او را نیز مختلف آورده‌اند مانند صائدی، انصاری، صیداوی و صاعدی. بنو صائد، از زیرشاخه‌های قبیله هَمْدان است. برخی منابع نسب‌شناسی، نام مشخصات کامل ابوثمامه را چنین ذکر کرده‌اند: «زیاد بن عمرو بن عریب بن حنظله بن دارم بن عبدالله الصائدی».
دوران حضرت علی و امام حسن
ابوثمامه از تابعین و مشاهیر شیعه در کوفه بوده است. او از اصحاب امیرالمؤمنین است که در همه جنگ‌های دوران حکومت آن حضرت حضور داشته است. او را از اصحاب امام حسن(ع) نیز شمرده‌اند و بنابر برخی منابع، او در مبارزات آن حضرت با معاویه شرکت داشت.
واقعه کربلا
پس از مرگ معاویه، ابوثمامه در ماجرای دعوت امام حسین(ع)شرکت داشت و در خانه سلیمان بن صُرد خزاعی در کوفه حضور یافت و چون امام حسین(ع) به مکه رفت، نامهای خطاب به آن حضرت به مکه فرستاد.
وی هنگام مأموریت مسلم بن عقیل از سوی امام حسین(ع) در کوفه، کمک‌های مالی مردم را دریافت می‌کرد و تهیه اسلحه را بر عهده گرفت. مسلم بن عقیل پس از قیام در کوفه، فرماندهی قبیله‌های تمیم و هَمْدان را به او واگذار کرد. پس از شهادت مسلم بن عقیل تحت تعقیب ابن زیاد قرار گرفت و چند روزی در قبیله خود پنهان شد. سپس با نافع بن هلال، مخفیانه از کوفه بیرون رفت و در راه مکه به کربلا، به امام حسین(ع) پیوست و همراه آن حضرت، به کربلا رفت.
او در واقعه کربلا مانعِ حضورِ مسلحانه کثیربن عبدالله شعبی، قاصد ابن سعد، نزد امام حسین(ع) شد و در روز عاشورا، هنگام ظهر، فرا رسیدن وقت نماز را به امام حسین(ع) اطلاع داد و آروز کرد که نماز ظهر عاشورا را پیش از شهادت با امام بخواند و امام(ع) او را دعا کرد.
شهادت
درباره جزئیات نبردهای ابوثمامه مطالب اندکی هست. طبری می‌گوید که وی، پسرعموی خود را که در لشکر عمر سعد بود به هلاکت رساند و پس از مالک بن دودان رهسپار میدان شد. وی چنین رجز می‌خواند:
عزاء لآل المصطفی وبناته
علی حبس خیر الناس سبط محمد
عزاء لزهراءالنبی وزوجها
خزانه علم الله من بعد أحمد
عزاء لأهل الشرق والغرب کلهم
وحزنا علی حبس الحسین المسدد
فمن مبلغٌ عنّی النبیَّ و بنته
بأنّ ابنکم فی مجهد اَیَّ مَجهدٍ
ترجمه: «تعزیت می‌گویم به آل پیامبر و دخترانش به خاطر گرفتاری سبط پیامبر که بهترین مردم است.
تعزیت بر حضرت زهرا و همسرش که خزانه علم الهی بود پس از پیامبر.
تعزیت بر همه مردمان مشرق و مغرب زمین و اندوه برای گرفتاری حسین راستگو و درست کردار
کیست رساننده این پیام از من به حضرت نبی و دخترش که فرزندتان در رنج و سختی است و چه رنج و سختی بزرگی».
از گفتگوی او با امام حسین(ع) در کربلا که منابع تاریخی نقل کرده‌اند، برمی‌آید او آگاهانه و مشتاقانه جنگ در رکاب امام حسین(ع) و شهادت را پذیرفته است. وی به دست قیس بن عبدالله به شهادت رسید. سماوی در ابصار العین ادعا کرده که قیس بن سعد پسر عمویش بود و با او دشمنی داشت وشهادت او پس از کشته شدن حر بن یزید بوده است.
منابع
دینوری، احمدبن داوود، اخبار الطوال، به کوشش عبدالمنعم عامر و جمال‌الدین شیال، بغداد، ۱۳۷۹ق/-۱۹۵۹م.
سماوی، محمد بن طاهر، ابصار العین فی انصار الحسین، تحقیق محمد‌جعفر طبسی، مرکز الدراسات الإسلامیه لحرس الثوره، ۱۴۱۹ق.
سماوی، محمدبن طاهر، ابصار العین فی انصار الحسین، قم، مکتبه بصیرتی.
طبری، تاریخ.
طوسی، محمدبن حسن، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق-۱۹۶۱م.
مامقانی، عبدالله بن حسن، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، ۱۳۵۰ق.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق-۱۹۸۳م.
ثبت دیدگاه