شهادت امام حسین(ع) چنان غم‌بار و ناراحت‌کننده است که نه فقط شیعیان، بلکه سایر مسلمین در طول تاریخ همواره با نقل مصائب آن حضرت و پرداختن به عزاداری برای ایشان، همدردی خود را با آن امام ابراز کرده‌اند.
همدردی عاطفی و همنوایی روحی با عاشورا و شهادت امام حسین (علیه‌السلام) و یارانش اختصاص به شیعیان ندارد. این مطلب حتی در میان اهل سنت نیز به مذهب خاص و گرایش ویژه محدود نمی‌شود، بلکه حالت فراگیر دارد. اساساً یکی از اشتراکات شیعیان و اهل‌سنت مودت و محبت به خاندان پیامبر (صلوت‌الله علیه) است و نمونه بارز این ابراز محبت اقامه عزا به مناسبت شهادت امام حسین(علیه‌السلام) به منظور توجه به شخصیت ایشان و مصیبت وارده در پس شهادت این حضرت است.
پیشگویی شهادت امام حسین و عزاداری پیامبر بر شهادت او در کتب اهل‌سنت
از این رو، اهل سنت به طور عموم از شهادت امام حسین (علیه‌السلام) و یارانش اظهار اندوه و حزن کرده و در عمل هم از فجایع کربلا اظهار نفرت و انزجار کرده‌اند. البته چگونگی ابراز عزاداری آنان متفاوت بوده است; برخی همچون شیعیان، افزون بر اشک روان بر امیر کاروان عاشورا، بر آمران و مباشران این فاجعه لعن فرستاده‌اند و شماری پس از اظهار تاسف و غم نسبت به واقعه کربلا، پیامدهای معنوی و کرامات بی‌مانند شهادت جانسوز آل رسول (صلی‌الله علیه و آله) را نگاشته و عمق جنایت عاملان عاشورا را از این رهگذر مصور کرده‌اند.
هرچند شکل عزاداری اهل‌سنت و بیان مصائب اهل‌بیت (سلام‌الله علیهم) چه از لحاظ کمّی و چه از لحاظ کیفی، نظیر شیعیان نبوده‌است اما آنان همواره توجهاتی به سیره و حیات ائمه شیعه داشته‌اند و بسیاری از منقولات تاریخی درباره عاشورا و تاریخ کربلا از طریق سنّیان به دست ما رسیده است. مثلاً قدیمی‌ترین مقتل سالار شهیدان که مقتل «ابومخنف» است، توسط عالم تاریخ‌نگار سنی مذهب به نام محمدبن‌جریر طبری برای ما نقل شده و الآن با دسترسی به آن مقتل، می‌توانیم خیلی از موضوعات و جزئیات عاشورایی را بدانیم.
به گواه اهل‌سنت، عزاداری برای سیدالشهدا (علیه‌السلام) سابقه‌ای به درازای تاریخ اسلام دارد و به حیات پیامبر و سیره آن بزرگوار برمی‌گردد. منابع تاریخی اهل سنت به وضوح این نکته را بیان نموده‌اند که آن حضرت نخستین فردی بود که از شهادت فرزندش حسین بن علی (علیه‌السلام) خبر داد و برای مظلومیت وی اشک ریخت. سبط ابن جوزی از علمای اهل‌سنت در کتاب «تذکره الخواص» نقل کرده‌است: «امام حسین علیه‌السلام از طریق ام‌سلمه خبر داد: جبرئیل نزد رسول خدا بود و تو (یعنی امام حسین) پیش من بودی و ناگهان گریستی. پیامبر فرمود: بگذار فرزندم را. من تو را رها کردم، پیامبر تو را برداشت و در آغوش کشید. جبرئیل پس از دیدن این منظره پرسید: آیا دوستش داری؟ پیامبر پاسخ داد: بلی. جبرئیل گفت: همانا امت شما به زودی او را خواهند کشت; آیا می‌خواهی خاک سرزمینی را که در آنجا کشته می‌شود به تو نشان بدهم و آن را ببینی؟ گفت: بلی. پس جبرئیل بال‌هایش را گشود و زمین کربلا را نشان داد. پیامبر از آن حالت بیرون آمد و در دستش خاک سرخ بود.»
ابن سعد، از مورخان و رجال شناسان معروف اهل سنت، در کتاب «الطبقات‌الکبری» نقل می‌کند: «علی (علیه‌السلام) در یکی از سفرهایش از کربلا عبور می‌کرد و عازم صفین بود و هنگامی که در مقابل قریه نینوا رسید، از همراهان پرسید: به این سرزمین چه گفته می‌شود؟ پاسخ داده شد: کربلا، با شنیدن نام کربلا، امام به گریه افتاد به اندازه‌ای که اشک‌هایش جاری شد و زمین را تر کرد. سپس افزود: روزی بر پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) وارد شدم در حالی که وی می‌گریست. پرسیدم: چه چیزی شما را به گریه واداشته است؟ حضرت فرمود: جبرئیل چند لحظه قبل نزدم بود و به من خبرداد که فرزندم حسین در کرانه فرات به قتل می‌رسد؛ جایی که به آن کربلا گفته می‌شود. بعد جبرئیل مشتی از خاک آن را به من داد و من آن را بوییدم و نتوانستم جلوی اشک خود را بگیرم.»
مجموع این روایات و سایر اخبار مربوطه نشان می‌دهد که از نظر اهل سنت شهادت امام حسین (علیه‌السلام) از سوی پیامبر اکرم پیشگویی شده و به طور مکرر آن حضرت و برخی همسرانش از جمله ام سلمه و نیز امام علی (علیه‌السلام) برای امام حسین (علیه‌السلام) به سوگواری پرداخته‌اند. روایات مزبور، مظلومیت حسین (علیه‌السلام) را یادآور شده و عزاداری عاشورا را به عنوان یک سنت قابل پیروی و عمل تقرب بخش در بین آنان مطرح کرده‌اند.
عاشورا دردی مشترک
عاشورا عواطف پاک مسلمانان را تحریک کرد. مردم، از جمله بسیاری از اهل‌سنت، نمی‌توانستند درباره داستان کربلا و سایر مظلومیت‌های خاندان پیامبر بی‌تفاوت باشند. امامان معصوم (علیهم‌السلام) نیز یاد و نام کربلا را از راه‌های مختلف و به مناسبت‌های گوناگون زنده نگه‌داشتند. اجرای سوگواری از سوی آنان برای امام حسین علیه‌السلام، تشویق مردم به عزاداری و نوید پاداش فراوان اخروی و برکات دنیوی برای سوگواری امام حسین (علیه‌السلام) و تشویق همه جانبه و دادن صله به شاعران مسلمان برای بیان مصایب اهل بیت، به ویژه رخداد عاشورا به زبان هنر و سرودن شعر، از جمله عوامل تداوم و گسترش عزاداری امام حسین (علیه‌السلام) در میان مسلمانان بود.
مرثیه‌سرایی امام سنی‌های شافعی برای امام حسین
با وجود فضای ضدحسینی که عباسیان از قرن دوم به بعد پدید آوردند و به تدریج یاد و نام امام حسین (علیه‌السلام) را تهدید حکومت عباسیان و خطر امنیتی می‌دانستند، بزرگانی در میان اهل‌سنت عاشورا را از یاد نبرده و فداکاری فرزند پیامبر اسلام را در قالب‌های گوناگون، به ویژه شعر، یادآور شدند. از جمله این بزرگان می‌توان به محمدبن ادریس شافعی، امام مذهب شافعیه اهل سنت اشاره کرد.
این رهبر مشهور اهل‌سنت به‌جز یک قصیده بلند که در سوگ امام حسین علیه‌السلام سروده است، قصیده دیگری نیز در عزاداری امام حسین (علیه‌السلام) دارد که تنها این بیت آن باقی مانده است:
ابکی الحسین و ارثی حججاها
من اهل بیت رسول الله مصباحا
عبدالجلیل رازی قزوینی، در کتاب «النقض» در مورد عزاداری اهل‌سنت در پاسخ به یکی از علمای متعصب اهل‌سنت که بر عزاداری خرده‌گیری کرده بود، می‌نویسد: «معلوم جهانیان است که بزرگان و معتبران ائمه فریقین از اصحاب امام مقدم بوحنیفه و امام مکرم شافعی و علما و فقهای طوایف خلفا عن سلف این سنت را رعایت کرده‌اند و این طریقت نگاه داشته، اولاً خود شافعی که اصل است و مذهب بدو منصوب است، بیرون (افزون) از مناقب، او را در حسین و شهدای کربلا مراثی بسیار است و یکی از آن قصیده ای که می‌گوید: ابکی الحسین و ارثی منه اهل بیت رسول الله مصباحاتا آخر قصیده با مبالغتی تمام و کمال، و دیگر قصیده‌ای است که می‌گوید: «تا وب همی …» تا آخر همه مرثیه اوست به صفتی که بر چنان معانی دگران قادر نباشند و مراثی شهدای کربلا که اصحاب بوحنیفه و شافعی را هست، بی‌عدد و بی نهایت است.»
شعر عبدالرحمن جامی در مورد زیارت امام حسین
عبدالرحمن جامی از عرفای سنی‌مذهب جهان اسلام، نسبت به اهل‌بیت پیامبر از جمله منقبت امام حسین علیه‌السلام و عزاداری و زیارت آن حضرت از هیچ کوششی فروگذار نکرد و آن را منافی پیروی خویش از اهل سنت و مذهب جماعت نمی‌دانست. جامی در سال‌های آخر عمر به عتبات عالیات شتافت و برای زیارت مرقد امام حسین علیه‌السلام به کربلا رفت. وی داستان این زیارت را این گونه سروده است:
کردم زدیده پای سوی مشهد حسین
هست این سفر به مذهب عشاق فرض عین
خدام مرقدش به سرم گر نهند پای
حقا که بگذرد سرم از فرق فرقدین
کعبه به گرد روضه او می‌کند طواف
رکب‌الحجیج این تروجون این این
از قاف تا به قاف پراست از کرامتش
آن به که حیله جوی کند ترک کید و شین
آن را که بر عذار بود جعد مشکبار
از موی مستعار چه حاجت به زیب و زین
جامی گدای حضرت او باش تا شود
با راحت وصال مبدل عذاب بین
می‌ران زدیده سیل که در مشرب کریم
باشد قضای حاجت سائل ادای دین
آنچه که تا الآن بیان شد تنها نمونه‌ای از جلوه بزرگداشت شهادت امام حسین و توجه به مصیبت وارده از شهادت ایشان در بین مسلمانان اهل‌سنت است.
ثبت دیدگاه