یادداشت| کرامت و سعادت در زیارت اربعین

اربعین به نماد و تجسمی عینی از عظمت قیام حسینی تبدیل شده است که راهپیمایی بی‌مانند و میلیونی را در اوج بروز فضائل ناب اخلاقی و اسلامی ظهور دهد.

خدای متعال با تأکید بر بزرگداشت مقام انسان، آدمیان را نسبت به جایگاه رفیعی که برای نیل به آن آفریده شده‌اند متوجه کرده و می‌فرماید: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی‏ آدَم‏؛ [۱] و به راستى ما فرزندان آدم را گرامى داشتیم‏.» حال که خدای متعال شخصیت ارزشمندی برای انسان قرار داده است او نیز باید ارزش مروارید شخصیتش را دریافته و آن را پاس بدارد. گرامیداشت هویت و شخصیت خود، اولین و مهم‌ترین پله صعود به سوی اوج خوشبختی است.

هر چه انسان قدر و ارزش بالاتری برای خود قائل باشد از اهداف پست دست برداشته و برای اهدافی والاتر تلاش می‌کند. چنان‌که امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرماید: «مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَیْهِ شَهْوَتُهُ إِنَّهُ لَیْسَ لِأَنْفُسِکُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّهُ فَلَا تَبِیعُوهَا إِلَّا بِهَا؛ [۲] هر که به خود علاقه داشته باشد شهوترانی در نظرش پست می‌شود. بهای شما جز بهشت نیست به چیز دیگری نفروشید.»

آنچه امام حسین علیه‌السلام را به درجه‌ای خاص از اوج تقرب الهی رساند، همت آن حضرت برای گرامی داشتن خود است؛ تا جایی که ارزش شخصیت خود را آن‌چنان بالا می‌برد که برای آن، بهایی جز فدا کردن خود و همه دارایی‌هایش در راه رضای خالق و صاحبش نمی‌بیند.

ایشان خطاب به امّ سلمه می‌فرماید: «یَا أُمَّاهْ قَدْ شَاءَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَرَانِی مَقْتُولًا مَذْبُوحاً ظُلْماً وَ عُدْوَاناً وَ قَدْ شَاءَ أَنْ یَرَى حَرَمِی وَ رَهْطِی وَ نِسَائِی مُشَرَّدِینَ وَ أَطْفَالِی مَذْبُوحِینَ مَظْلُومِینَ مَأْسُورِینَ مُقَیَّدِینَ وَ هُمْ یَسْتَغِیثُونَ فَلَا یَجِدُونَ نَاصِراً وَ لَا مُعِینا؛ [۳] اى مادر! خداوند چنین خواست که مرا در راه (مبارزه با) ظلم و عداوت ستمگران کشته ببیند و نیز خواست که خاندان و خویشان و زنان مرا پراکنده و رانده از دیار خویش و کودکانم را مذبوح، ستمدیده و گرفتار زنجیر اسارت، ببیند در حالى که آنان فریادرسى را مى‌طلبند، ولى یار و یاورى نمى‌یابند.»

به همین خاطر است که خدای متعال نیز آن حضرت را به شکل ویژه‌ای گرامی داشته، چنان‌که در زیارتنامه امام حسین علیه‌السلام در روز اربعین می‌خوانیم: «الْفاَّئِزُ بِکَرامَتِکَ؛ [۴] با گرامیداشتی که در حق حسین علیه‌السلام کردی، او را رستگار کردی.»

اوج شهادت؛ اوج گرامیداشت
بزرگداشت ویژه‌ای که از سوی خدای متعال نصیب شهید می‌شود، با نگاه مادی قابل درک نیست و درک شهید از عظمت اکرام الهی به اندازه‌ای است که دوست دارد برای چشیدن آن لطف خاص خدای متعال، به دنیا بازگردد و ۱۰ بار دیگر در راه خدا کشته شود؛ چنان‌که رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله می‌فرماید: «ما مِن أحَدٍ یَدخُلُ الجَنَّهَ یُحِبُّ أن یَرجِعَ إلَى الدنیا، و أنّ لَهُ ما عَلَى الأرضِ مِن شَیءٍ، غیرَ الشهیدِ؛ فإنّهُ یَتَمَنّى أن یَرجِعَ فَیُقتَلَ عَشرَ مَرّاتٍ، لِما یَرى مِنَ الکَرامَهِ؛ [۵] هیچ‌کس نیست که به بهشت برود و دوست داشته باشد به دنیا برگردد و از آنچه بر زمین است برخوردار شود مگر شهید که بر اثر مشاهده کرامت آرزو می‌کند برگردد و ۱۰ بار کشته شود.»

با اینکه شهادت در راه خدا اکرام ویژۀ الهی را در پی دارد اما کیفیت و درجه شهادت‌ها نیز با یکدیگر متفاوت است و سرور و سالار شهیدان امام حسین علیه‌السلام است؛ چنان‌که در زیارت اربعین آن حضرت می‌خوانیم: «اَکْرَمْتَهُ بِالشَّهادَهِ؛ [۶] به وسیله شهادت گرامیش کردی.» کمیت و کیفیت شهادت امام حسین علیه‌السلام، در کنار عظمت روحی و معرفتی آن حضرت موجب شد تا با بال شهادت بی‌نظیر خود به مرتبه‌ای بی‌بدیل نزد خدای متعال نائل شود.

سعادت اختصاصی
در ادامه عبارات ابتدایی زیارت اربعین می‌خوانیم: «وَحَبَوْتَهُ بِالسَّعادَهِ؛ [۷] و مخصوصش داشتی به سعادت.» از این جمله فهمیده می‌شود که امام حسین علیه‌السلام به سعادت و خوشبختی دست یافته‌اند که بی‌همتاست و مخصوص به خود ایشان است. دلیل آن نیز می‌تواند این باشد که آن حضرت حماسه و بندگی‌ای به نمایش گذاشتند که نظیر و مانندی ندارد.
خوشبختی آن حضرت از این جهت است که توفیق انجام برترین اعمال صالح را یافتند به شکلی که همه این نیکی‌ها را با رضایت و طیب نفس کامل انجام دادند و این، کار کوچکی نیست! اعمالی از قبیل، جهاد، هجرت، اقامه نماز، امر به معروف و نهی از منکر، صبر و… که همه آنها در راه خدا و به زیباترین شکل ممکن انجام شده است؛ از این رو، ایشان شایسته رسیدن به سعادتی مخصوص و بی‌نظیر است.

و این ترجمان این سخن رسول خدا صلّی‌الله‌علیهو‌آله است که فرمود: «مِنْ سَعَادَهِ ابْنِ آدَمَ اسْتِخَارَهُ اللَّهِ وَ رِضَاهُ بِمَا قَضَى اللَّه‏؛ [۸] از سعادت و خوشبختی فرزند آدم درخواست خیر از خداوند و خشنودی به قضای خداوند است.» این روزها اربعین، به نماد و تجسمی عینی از عظمت قیام حسینی تبدیل شده که راهپیمایی بی‌مانند و میلیونی را در اوج بروز فضائل ناب اخلاقی و اسلامی بروز و ظهور دهد. گویا امام حسین علیه‌السلام همگان را به راه خود، که منجر به رسیدن به سعادتی بزرگ می‌شود دعوت کرده است.

* حجت‌الاسلام محسن رفیعی استاد حوزه علمیه قم
==================
پی‌نوشت:
[۱] سوره اسراء، آیه ۷۰٫
[۲]بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج‏۷۵، ص: ۱۳٫
[۳] بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج‏۴۴، ص: ۳۳۲٫
[۴] طوسى، محمد بن الحسن‏؛ تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، ناشر: دار الکتب الإسلامیه‏، تهران، ۱۴۰۷ ق، ج‏۶، ص: ۱۱۳٫
[۵] صحیح مسلم، ج۳، ح ۱۴۹۸، ص ۱۰۹٫
[۶] طوسى، محمد بن الحسن‏؛ تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، ناشر: دار الکتب الإسلامیه‏، تهران، ۱۴۰۷ ق، ج‏۶، ص: ۱۱۳٫
[۷] همان.
[۸] ابن شعبه حرانى، حسن بن على؛ تحف العقول‏، ناشر: جامعه مدرسین‏، قم‏، ص ۵۵٫