پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری leader.ir به سوالاتی پیرامون «احکام عزاداری» پاسخ داده است.
تقسیم نذورات و کمک های عزاداران
س۱. آیا جایز است در ایام محرم از افراد خیّر اموالی را جمع آوری کرد و با تقسیم آن‌ها به سهم های مختلف، قسمتی را به قاری قرآن و مرثیه‌خوان و سخنران داد، و باقی مانده را برای برگزاری مجالس مصرف کرد؟
ج. اگر با رضایت و موافقت صاحبان اموال باشد، اشکال ندارد.
مصرف باقیمانده نذورات مراسم فاطمیه در محرم
س۲. آیا می‌شود «اضافه‌خرج» مراسم فاطمیه را در محرم خرج کرد؟
ج. اگر نذر خاص نشده باشد که در مراسم فاطمیه مصرف شود، و یا خلاف نظر اهدا کنندگان نباشد، اشکال ندارد.
مصرف باقیمانده نذورات محرم در موارد دیگر
س۳. باقی مانده اموالی که به عنوان هزینه های مراسم عاشورای امام حسین(ع) جمع آوری می شود، در چه موردی باید خرج شود؟
ج. می توان اموال باقیمانده را با کسب اجازه اهداء کنندگان آن‌ها در امور خیریه مصرف کرد؛ و یا آن‌ها را برای مصرف در مجالس عزاداری آینده نگه داشت.
استفاده از اموال بیت المال برای مراسم عزاداری
س۴. آیا می توان از اموال بیت المال برای مراسم عزاداری استفاده کرد؟
ج. به طور کلی این گونه امور تابع قوانین و مقررات اداره مربوطه می باشد، و تخلّف از آن جایز نیست؛ و اگر بر طبق قوانین و مقرّرات باشد، مانع ندارد.
سیاه پوش کردن مسجد در ایام عزاداری
س۵. آیا سیاه پوش کردن مسجد و پوشیدن لباس مشکی در مراسم عزاداری کراهت دارد؟
ج. سیاهپوش کردن مساجد و پوشیدن لباس مشکی در ایام عزاداری خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام) به منظور تعظیم شعائر الهی و اظهار حزن و اندوه، موجب ترتّب ثواب الهی است.
مالیدن مقدار کمی گِل به سر و پیشانی در ایام عزاداری
س۶. آیا مالیدن مقدار کمی گِل به سر و پیشانی در ایام عزاداری اشکال دارد؟
ج. اگر به نحو متعارف و به گونه ای باشد که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود، اشکال ندارد.
پخش صدای بلندگو در ایام عزاداری
س۷. از ساختمان حسینیه صدای قرائت قرآن و مجالس حسینی بسیار بلند پخش می‌شود، به طوری که صدای آن از بیرون شهر هم شنیده می‌شود، واین امر منجر به سلب آسایش همسایگان شده است، و مسئولین و سخنرانان حسینیه اصرار به ادامه آن دارند، این عمل چه حکمی دارد؟
ج. اگرچه اقامه مراسم و شعائر دینی در زمان‌های مناسب در حسینیه از بهترین کارها و جزو مستحبّات مؤکد می‌باشد، ولی واجب است برگزارکنندگان مراسم و عزاداران تا حد امکان از اذیّت و ایجاد مزاحمت برای همسایگان بپرهیزند؛ هرچند با کم کردن صدای بلندگو و تغییر جهت آن به طرف داخل حسینیه باشد.
مراسم شبیه خوانی
س۸. در حسینیه ها و مساجد بیشتر مناطق به‌خصوص روستاها مراسم شبیه خوانی به اعتبار این‌که از سنت‌های قدیمی است برگزار می شود، که گاهی اثر مثبتی در نفوس مردم دارد، این مراسم چه حکمی دارند؟
ج. اگر مراسم شبیه خوانی مشتمل بر امور دروغ و باطل نباشند، و مستلزم مفسده هم نباشند، و با توجه به مقتضیات زمان باعث وهن مذهب حق هم نشوند، اشکال ندارند، ولی در عین حال بهتر است که به جای آن‌ها، مجالس وعظ و ارشاد و ذکر مصائب حسینی و مرثیه‌خوانی برپا شود.
نقل مصیبت های غیر مستند
س۹. در بعضی از هیأت‌های مذهبی مصیبت‌هایی خوانده می‌شود که مستند به مقتل معتبری نیست و از هیچ عالم یا مرجعی هم شنیده نشده است و هنگامی که از خواننده مصیبت از منبع آن سؤال می‌شود، پاسخ می‌دهند که اهل‌بیت(علیهم‌السلام) این‌گونه به ما فهمانده‌اند و یا ما را راهنمایی کرده‌اند و واقعه کربلا فقط در مقاتل نیست و منبع آن هم فقط گفته‌های علما نمی‌باشد بلکه گاهی بعضی از امور برای مدّاح یا خطیب حسینی از راه الهام و مکاشفه مکشوف می‌شود، سؤال من این است که آیا نقل وقایع از این طریق صحیح است یا خیر؟ و در صورتی که صحیح نباشد، تکلیف شنوندگان چیست؟
ج. نقل مطالب به صورت مزبور بدون این‌که مستند به روایتی باشد و یا در تاریخ ثابت شده باشد، وجه شرعی ندارد؛ مگر آن‌که نقل آن به عنوان بیان حال به حسب برداشت متکلّم بوده و علم به خلاف بودن آن، نداشته باشد؛ و تکلیف شنوندگان نهی از منکر است، به شرطی که موضوع و شرایط آن نزد آنان ثابت شده باشد.
خواندن زن در مجالس عزاداری
س۱۰. آیا خواندن زن در مجالس عزاداری با علم او به این‌که مردان نامحرم صدای او را می‌شوند جایز است؟
ج. اگر خوف مفسده باشد، باید از آن اجتناب شود.
شنیدن صدای گریه و شیون نامحرم در عزاداریها
س۱۱. شنیدن صدای گریه و شیون نامحرم که در عزای اهل بیت علیهم السلام است (باتوجه به کنار هم بودن قسمت زنانه و مردانه هیئت) برای مردان چه حکمی دارد؟
ج. در صورتی که مفسده ای نداشته باشد، فی نفسه اشکال ندارد.
برهنه شدن در سینه زنی
س۱۲. برهنه شدن در سینه زنی به شرط این که نامحرم نباشد اشکال دارد؟
ج. شایسته است عزاداری به شیوه مرسوم و سنتی ـ که با لباس انجام می گرفته ـ برگزار گردد.
لطمه زدن به بدن در عزاداری
س۱۳. آیا لطمه زدن به بدن در عزاداری ها جایز است؟
ج. لطمه زدن در عزاداری اگر ضرر قابل توجهی بر بدن داشته باشد، و یا موجب وهن مذهب یا مؤمنین یا مراسم عزاداری معصومین (علیهم السلام) باشد، جایز نیست؛ و در هر حال بهتر است مؤمنین مراعات شؤون عزاداری معصومین (علیهم السلام) بویژه سید و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین (علیه السلام) را بنمایند.
هروله کردن و شور گرفتن
س۱۴. هروله کردن و گفتن ذکر ائمه به صورت تند و پشت سر هم (شور) جایز است؟
ج. اگر موجب وهن مذهب یا مراسم عزاداری معصومین «علیهم السلام» نباشد، فی نفسه اشکال ندارد.
گفتن الفاظی مانند من سگ حسینم
س۱۵. آیا استفاده از برخی از الفاظ مانند من سگ حسینم در عزاداری اشکال دارد؟
ج. گفتن این الفاظ شایسته نیست، و در هر حال بهتر است مؤمنین مراعات شؤون عزاداری معصومین «علیهم السلام» بویژه سید و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین «علیه السلام» را بنمایند.
استفاده از آلات موسیقی در عزاداری
س۱۶. استفاده از آلات موسیقی مانند اُرگ (از آلات موسیقی و شبیه پیانو است) و سنج و غیر آن‌ها در مراسم عزاداری چه حکمی دارد؟
ج. استفاده از آلات موسیقی، مناسب با عزاداری سالار شهیدان نیست؛ و شایسته است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود.
شرکت در مجالس عزاداری و فوت برخی واجبات مانند نماز
س۱۷. اگر بعضی از واجبات از مکلّف به سبب شرکت در مجالس عزاداری فوت شود، مثلاً نماز صبح قضا شود، آیا بهتر است بعد از این در این مجالس شرکت نکند، یا این که عدم شرکت او باعث دوری از اهل‌بیت(علیهم السلام) می‌شود؟
ج. بدیهی است که نمازِ واجب، مقدّم بر فضیلت شرکت در مجالس عزاداری اهل‌بیت(علیهم السلام) است؛ و ترک نماز و فوت شدن آن به بهانه ی شرکت در عزاداری اهل بیت (علیهم السلام) جایز نیست؛ ولی شرکت در عزاداری به گونه‌ای که مزاحم نماز نباشد، ممکن؛ و از مستحبّات مؤکد است.
راه انداختن دسته های عزاداری در شب های محرم
س۱۸. نظر شریف حضرت عالی نسبت به ادامه حرکت دسته های عزاداری در شب های محرم تا نصف شب همراه با استفاده از طبل و نی چیست؟
ج. به راه انداختن دسته های عزاداری برای سیدالشهدا و اصحاب او(علیهم السلام) و شرکت در امثال این مراسم امر بسیار پسندیده و مطلوبی است؛ و از بزرگترین اعمالی است که انسان را به خداوند نزدیک می کند؛ ولی باید از هر عملی که باعث اذیّت دیگران می شود، و یا فی نفسه از نظر شرعی حرام است، پرهیز کرد.
شرکت زنان در دسته های عزاداری
س۱۹. آیا جایز است زنان با حفظ حجاب و پوشیدن لباس خاصی که بدن آنان را بپوشاند، در دسته های سینه زنی و زنجیرزنی شرکت کنند؟
ج. شرکت زنان در دسته های سینه زنی و زنجیر زنی شایسته نیست.
مالیدن صورت و سینه خود به زمین در زیارتگاه ها
س۲۰. اگر انسان در زیارتگاه های ائمه(علیهم السلام) خود را به زمین بیندازد، و همانند بعضی از مردم که صورت و سینه خود را برزمین می مالند تا از آن خون جاری شود، و به همان حالت وارد حرم می شوند، عمل کند چه حکمی دارد؟
ج. این اعمال که به عنوان اظهار حزن و عزاداری سنّتی و محبت ائمه (علیهم السلام) محسوب نمی شوند، از نظر شرعی اعتباری ندارند، بلکه اگر منجر به ضرر بدنی قابل توجه و یا وهن مذهب شوند، جایز نیست.
استفاده از طبل و سنج و شیپور در عزاداری
س۲۱. استفاده از طبل و سنج و شیپور در مجالس و دسته های عزاداری چه حکمی دارد؟
ج. استفاده از شیپور و طبل و سنج به نحو متعارف اشکال ندارد، ولی نباید به گونه ای استفاده شود که موجب اذیت دیگران شود.
زنجیر زدن
س۲۲. زنجیرزدن به بدن همان‌گونه که بعضی از مسلمانان انجام می دهند، چه حکمی دارد؟
ج. اگر به نحو متعارف و به گونه‌ای باشد که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود اشکال ندارد.
خرید و فروش در تاسوعا و عاشورا
س۲۳. خرید و فروش در روزهای تاسوعا و عاشورا چه حکمی دارد؟
ج. فی نفسه حرام نیست، لکن شایسته است شخص به عزاداری اشتغال داشته باشد و خود را از ثواب بزرگ محروم نسازد.
زنجیرهای تیغ دارو عبور از روی آتش
س۲۴. در روز عاشورا مراسمی مانند زنجیرهایی که دارای تیغ و پابرهنه وارد آتش و ذغال روشن شدن برگزار می شود، علاوه بر این که باعث بدنام شدن مذهب شیعه اثنی عشری در انظار علما و پیروان مذاهب اسلامی و مردم جهان می شود، ضررهای جسمی و روحی هم به این اشخاص وارد می کند، و همچنین موجب توهین به مذهب می گردد، نظر شریف حضرت عالی در این باره چیست؟
ج. هر کاری که برای انسان ضرر داشته و یا باعث وهن دین و مذهب گردد، حرام است؛ و مؤمنین باید از آن اجتناب کنند؛ و مخفی نیست که بیشتر این امور باعث بدنامی و وهن مذهب اهل بیت(علیهم السلام) می شود؛ و این از بزرگترین ضررها و خسارت هاست.
معیار شرعی ضرر
س۲۵. معیار شرعی ضرر اعم از جسمی یا روحی چیست؟
ج . معیار، ضرری است که در نظر عرف، قابل توّجه و معتنابه باشد.
ثبت دیدگاه